DİŞ ÇÜRÜKLERİ

DİŞ ÇÜRÜKLERİ

Diş çürükleri daha çok koyu
renklenmelerle birlikte görülen oyuklar olarak algılanmaktadır. Önlenebilir bir
hastalık olmasına karşın dünyada diş çürüğü deneyimi yaşamayan çok az insan vardır.
Dişler neden çürür?

Ağızda bulunan bakterilerden oluşan bakteri
plağı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] şekerli ve unlu yiyeceklerin ağızda kalan artıklarından asit
oluşturabilmektedir. Bu asitler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dişlerin mineral dokusunu çözerek dişin
minesinin bozulmasına ve sonuçta da diş çürüğünün başlamasına ve dişhekimlerinin
kavite dedikleri oyuklara neden olmaktadırlar. Uzun yıllar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] nedeni bilinmeyen bir hastalık
gözüyle bakılan diş çürüğünün günümüzde "çok sebebe bağlı bir hastalık"
olduğu anlaşılmıştır. Diş çürüğünün başlıca 3 etkeni vardır:
Bakteri plağı (Diş plağı adı da verilir)[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Karbonhidratlı gıdalar (Şeker[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] un... gibi)[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Bünyesel etkenler (Dişin yapısı. tükürüğün bileşimi... gibi)
Diş
sağlığı dengeli olan bir kimsede bu etkenlerden birisi değişikliğe uğrarsa[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
çürük ortaya çıkar.
Çürük belirtileri
nelerdir?
Çürük ve oyulmuş bir
diş[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] koyu renkli boşluğuyla kolayca tanınır. Fakat bazen çürük çukurcuğu
gizli kalır ve diş hekimi ancak yardımcı tanı araçlarıyla (mesela diş
röntgeni gibi) teşhis koyabilir.
yukarı
Çoğu zaman çürük[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] diş
tüberküllerinin yani tümsekciklerin birbiriyle kesiştiği yerde veya dişin
boyun kısmında görülür. İki diş arasında kalan gizli çürükler uzun süre fark
edilmez. Bu tür çürüklerde "... akşam yemek yerken dişime taş geldi
zannettim[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bir de baktım[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dişimin bir parçası ağzımda..." denildiğini
sıkça duyarız.
Diş çürüğünde diş
hekimine başvurmayı gerektiren en önemli belirti ağrıdır. Ağrı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
soğuk[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sıcak[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] tatlı veya ekşiden olur. Ağrının şiddeti kişiden kişiye
değişir ve etken ortadan kalkınca ağrıda geçer; fakat tedavi edilmeyen
çürüklerde ağrılar bir süre sonra sürekli olmaya başlarlar.
Diş çürüğü nasıl
ilerler?Çürük[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] daima dişin yüzeyinden başlar ve
ilerleyerek dentin tabakasına erişir. Dentin[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mineden daha fazla organik
madde içerir. Bu nedenle çürük bu tabakada daha çabuk yayılarak dentini bir
burgu gibi deler; fakat[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çürüğün ilerleme hızı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kişiden kişiye ve dişten
dişe çok değişir.Unutulmaması gereken bir husus da[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dentinin
dişin bir savunma organı olduğudur. Dentin içinde önceki bölümde tanımı
yapılan kanalcıkların ucunda odontoblast denilen yapım ve onarım
hücreleri bulunur ve bunlar çürük dentini tamir dokusu ile tıkayabilirler.
Tıpkı kuşatılan bir kaleyi savunanların güllelerle açılan gedikleri
onarmaları gibi... Kendiliğinden olan bu savunma[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bazen hızla ilerleyen
çürük karşısında yetersiz kalabilir.
yukarı
Çürükten korunmak için ne
yapmalıdır?İlk yapılması gereken şey diş hekimine gitmek
ve onun önerilerine uymak olmalıdır. Aslında çürükten korunma[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bir
kişisel irade konusudur ve hepimizin sağlam dişler ve sağlıklı ağzın
getireceği rahatlığın bilincinde olmamız gerekir.
Diş plağı ve karbonhidratlı
gıdalar neden çürük oluşturur?Günümüzde bakteri plağı ile ilgili çok sayıda
araştırma yapılmaktadır ve artık şekerle birlikte bakteri plağının[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çürüğün
baş etkenlerinden birisi olduğu anlaşılmıştır.Bakteri plağı görülebilir mi? Evet
görülebilir. Bunlar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] dişlerin boyun kısmında ve iki diş arasında yer alan
beyazımsı kirlerdir. (Fark edilmesini kolaylaştırmak için piyasada
"Disclosing Tablet" veya "Disclosing solution" adıyla bilinen boyayıcı
tablet ve eriyikler satılır.) Plak şöyle teşekkül eder:

Önce tükürükle protein dişe yapışır.

Bu proteindeki bol miktarda ağız ortamında
bulunan şekerden kimyasal yolla dekstran yapar.

Dekstran bu protein plağına tutunur ve
böylece diş plağı teşekkül eder.

Teşekkül eden plak artık yalnız ağız
çalkalamakla giderilemez.
yukarıBuraya kadar oyunun-yani çürük oluşumunun-piyonları
(yani bakteriler) hazır olmuştur... Şimdi bakteriler[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mineye bir hamle
yapacaklardır... Bakteriler
bu hamleyi iki koldan yaparlar:

Bazı bakteriler şekerden asit yaparak[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
minenin inorganik örgüsünü bozarlar.
Bir kısmı da[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] minenin organik kısımlarını
parçalayan enzimler ya parlar.
İşte diş
çürüğü oyununun senaryosu kısaca böyledir. Bu oyun nasıl bozulur ve çürük
nasıl önlenebilir?Bakteri -
şeker işbirliği önlenirse oyun bozulur mu? Bu nasıl olabilir? Müttefiklerden
birisini; Örneğin şekeri ortadan kaldırarak... Şeker[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çikolata[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] pasta
yemeden... Olur mu? Şeker[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] organizma için kaçınılmaz gıdalardan birisidir ve
hayvan deneyleri şekerden yoksun beslenmenin çürüğü durdurmadığını[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sadece
biraz azalttığını göstermiştir. Evet[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] şeker bir çürük etkenidir ama[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ne tek
başına ne de başlıca etken...
Öyleyse[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çürükten korunmak için ne yapmalıdır? Asıl korunma[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ikinci
saldırgana yani mikroplara karşı mücadele ile olur. Bu da dişleri
fırçalayarak
gerçekleştirilir.yukarı

Kimlerde daha çok çürük olur?

Şekerli ve unlu yiyeceklerle bakterilerin
buluşması sonucunda çürükler oluştuğuna göre herkes için bir tehlike var
demektir. Ancak beslenmelerinde karbonhidratlı ve şekerli yiyeceklerin oranı çok
yüksek olanlar bir de sularında florür oranı çok düşükse çok daha fazla çürük
tehlikesi altındadırlar. Bakteri plağı tarafından oluşturulan aside karşı
tükürük doğal bir savunma mekanizması oluştursa da tek başına çürüğü
önleyemez.Tükürük akışını ve miktarını azaltan hastalıklar ya da ilaçlar da
çürük oluşumunu hızlandırmaktadırlar. Bu nedenle de dişhekimleri tükürük akışını
artırdığı için şekersiz sakızları sıklıkla önerirler.
Çürük Aşısı Var mıdır?
Hayır... "Ama
gazetelerde okuyoruz" diyeceksiniz. Biraz önce size çürüğün çok sebebe
bağlı bir hastalık olduğunu söyledik. Neye karşı[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] hangi etkene karşı aşı
hazırlanacak? Bilim adamları yaklaşık elli yıldır bu konuda
çalışmaktadırlar.
Çürüğe karşı
antibiyotik var mıdır?
Çürüğü durduracak bir
antibiyotik yoktur. Üstelik[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] antibiyotikler çocuklarda oluşum döneminde
dişlerin üzerine çökelerek onları boyarlar ve gri-kahverengi[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] morumtırak
renk almalarına neden olurlar.
yukarı
Antiseptik gargaralar
kullanalım mı?
Bazı ağız ve
dişeti hastalıklarında
belirli bir süre için belirli dozda antiseptik gargara verilebilir; fakat
şunu unutmayın ki[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ağız sağlığında en etkin araç fırçadır.
Çürük oluşumuna bazı
alışkanlıkların etkisi
Beslenme
alışkanlıklarının çürük oluşumuna etkisi olduğu öteden beri bilinmektedir.
(Örneğin sert ve lifli gıdalarla beslenen Eskimolarda çürük hemen hemen hiç
görülmez.) Buna karşılık yumuşak ve yapışkan besinlerin dişler üzerine
tutunmaları[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] plak oluşturmaları ve çürük meydana getirmeleri daha kolaydır.



Diş çürümesi önlenebilir mi?
EVET. Sabah kahvaltısından sonra ve
akşam yatmadan önce dişlerin fırçalanması ve her gün diş ipliğinin düzenli
kullanılması en etkili yoldur. Yiyecek artıkları en çok dişlerin çiğneme
yüzeylerindeki girintilerde ve dişlerin birbirine değdiği ara yüzeylerde
biriktiği için[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] diş fırçaları küçük başlı seçilmelidir. Dişlerin iç yüzeyleri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
dış yüzeyleri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] çiğneyici yüzeyleri ve dilin üstü fırçalanmalı ve ara yüzlerde
diş ipliği kullanılmalıdır. Fırçalar[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] orta derecede sert ya da yumuşak kıllı
olmalı ve belirli aralıklarda değiştirilmelidirler. Fırça kıllarının aşınmamış
olması ve bakteri taşımayacak bir şekilde muhafaza edilmesi gerekmektedir. Asla
başkasının diş fırçası kullanılmamalıdır.
diş fırçalama sırasında florürlü bir
diş macunu kullanılarak[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] florürün diş çürüğünü önlemedeki rolünden
yararlanılmalıdır. Florürlü macunlara yardımcı olarak aynı zamanda
ağız kokusunu
gidererek ferahlık ve temizlik hissi veren florürlü gargaralar da
kullanılabilir.
Ayrıca bakınız[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Ağız bakımı ve fırçalama teknikleri
Şekerli yiyecekleri ana öğünlerde tüketmeye çalışmak ve yemek aralarında
bir şey yememeye gayret etmek de diğer bir önlemdir.

Dişhekimine muntazam aralıklarla başvurmak bir çürüğü önlemek ya da erken
yakalamada en iyi yoldur. Ayrıca sıcak ve soğuğa duyarlı dişler ya da ağrılı
dişlerde veya tebeşirimsi renkte olan başlangıç çürükleri[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] kahverengi
renklemeler ve oyuklar gibi durumlarda vakit geçirilmeden hekime başvurulması
tedavinin şeklini değiştirecek ve zorluğunu azaltacaktır.

Çürük nasıl
tedavi edilir?
Diş çürüğünün
kendiliğinden iyileşmediğini ve çürüyen yapının tamir olmadığını biliriz.
Çürük tedavi edilmezse ilerler. Öyleyse[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mutlaka çürük dişi doldurmak
gerekir. Henüz diş özüne kadar ilerlememiş çürükler şöyle tedavi edilir:

1. Önce Çürük TemizlenirMine ve dentin çok sert
yapılardır. Çürüğü temizlerken bu yapıların kaldırılması gerekir. Çürük[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
"frez" dediğimiz özel uçlarla temizlenir. Günümüzde çürük[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] elmas uçlu veya
tungsten çeliğinden yapılmış frezlerle temizlenir. Bu frezler yüksek dönülü[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
hassas motorlara takılır. Bu motorların dönüşü dakikada 300.000dir.
Saniyede[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] (ya da 2 sayana kadar) kullanılan alet tam 5.000 devir yapar.
Ayrıca dönme esnasında hiç titreşim de yoktur. Biraz ağrı olabilir. Çünkü[Resimleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
dentin yüzeyi biraz hassastır ve kişiden kişiye değişen şiddette ağrı
duyulur. Bunun çaresi lokal anestezidir. Lokal anestezi ile hiç ağrı
duymadan diş dolgusu yaptırılabilir.

2. Temizlenen Çürük
Boşluğu Şekillendirilir
Diş doldurturken sadece
çürüğün temizlenmez çürük etrafında bazı düzeltmeler de yapılır. Çürük
boşluğunun genişletilmesi "kavite hazırlama" belirli kurallara göre
biyomekanik ve yapısal (morfolojik) zorunluluktan dolayı yapılmaktadır.
Not: Bu sayfadaki yazıların bir kısmı Prof. Dr. İlter Uzelin yazısından
alınmıştır.